What we call little things are merely the causes of great things; they are the beginning, the embryo, and it is the point of departure which, generally speaking, decides the whole future of an existence. One single black speck may be the beginning of a gangrene, of a storm, of a revolution – Henri Frederic Amiel

Hoe breng je iets nieuws, iets groots tot stand? Hoe bouw je een stand als Dubai, hoe bouw je een organisatie als Apple, hoe kom je op de maan? Velen geloven bij zo’n grote onderneming in een goed plan. Niet alleen in de Sovjet Unie, maar ook bij banken die start ups beoordelen op hun businessplan of raden van bestuur die innovaties enkel financieren als ze een goed projectplan hebben. Wat mij betreft creëer je met al die plannen een schijnzekerheid: echte innovatie laat zich maar zeer gedeeltelijk plannen, net als de komst van een baby.

De Chinese wijze Lao Zi zag dat heel anders: hij schreef niet dat de reis van duizend mijl start met een projectplan en een stuurgroep. Zijn werk-wijze heeft een ander begin: klein, kijkend welke beginpunten van de zich ontvouwende toekomst (zie mijn vorige blog) er zijn en hoe we die kunnen laten landen. Dat betekent alert zijn op de kiemen en zorgen dat die kunnen groeien. Wees alert op de kleine zwarte vlekjes, noemt de Zwiterse filosoof Henri Amiel het. Lao Zi schrijft in hoofdstuk 63 en 64:

“Grote werken hebben kleine kiemen, moeilijke zaken een eenvoudig begin
Zo doe ik nooit iets groots, en worden er toch grote zaken verricht.”

“Ook de boom die te dik is om te omvatten, groeide uit een piepklein zaadje
Een gebouw van negen verdiepingen begint met hoop klei
Een reis van duizend mijl start met een eerste stap”

Die kiemen vind ik steeds belangrijker: daar probeer ik alert op te zijn. Kiemen van vernieuwing, maar ook van onrust of conflict. Als het klein is, is het makkelijker aan te pakken, te geleiden. Als ik een kiem van conflict mis, dan krijg ik later de rekening gepresenteerd in de vorm van een uitslaande brand. Had ik de vonk maar gezien en gedoofd.
Bij (onderwijs)vernieuwing probeer ik ook de kiemen te vinden, eerste stappen te stimuleren als begin van een lange reis. Geen grootschalige projecten waar iedereen in mee moet, maar kleine kiemen die we de kans geven zich te ontwikkelen.
Dat betekent bijvoorbeeld dat ik niet in een groot kantoor apart wil gaan zitten, maar daar “where the action is” (als dat kan). In mijn geval is dat een wisselende flexplek tussen docenten of in de back office. Daar ben ik alert op hetgeen er gebeurt, met ‘open mind’ en een ‘open heart’ (termen uit Otto Scharmer’s Theory U). Ik let op, hoor en luister, nieuwsgierig en in contact met mijn collega’s. Daar zijn allerlei kiemen te vinden, waarbij je kompas je helpt te onderscheiden welke kiemen water en mest verdienen en welke zijn als onkruid.

Maar ja, hoe schrijf je dat op in een business case of innovatie projectplan…

Hier de Engelstalige versie – Innovation: on beginnings and midwives